Malum yurtdışında okuyan öğrencileri YÖK Türkiye’ye teşrif etti. Bir bakayım dedim, Türk üniversiteleri sıralamalarına. Ama tabii ki ilk önce yatay geçiş yapabileceğim denk uluslararası ilişkiler yüksek lisans eğitimi veren bir üniversite bulmam gerekiyor. Şu anki bölümüm, dünya sıralamasında ilk 100’de yer alıyor. 200, olmadı 300’e giren Türkiye’de bir üniversite bulurum dedim.
Her şey tam da bu noktada başlıyor. Bulamadım. Webtronics isimli üniversite sıralama kuruluşunun sitesini açtım, tüm sıralamalar daha sonra sadece Türk üniversitelerini göster dedim. Hiçbir sonuç gelmedi, belki benden kaynaklanıyordur diye kurcaladım ve en sonunda internete bakayım dedim. Şöyle bir habere rastladım: “Dünya çapında üniversitelerin sıralaması yapan Webometrics adlı kuruluş, Türkiye’deki üniversiteleri ‘çalıntı içerik’ nedeniyle değerlendirme dışı bıraktı”.
Peki, Webtronics’ten ne çalındı, kim çaldı? Kurum kapatma nedenini iki akademisyenin izin almadan Webometrics içeriğini kendi sitelerinde kullanması olarak açıklamış. Bu iki akademisyen Halep Üniversitesi’nden M. Kayyali ve Uludağ Üniversitesi’nden Ö. Sağlık, hali hazırda Webtronics’in Türkiye tarafından iki editörü. İzinsiz veri transferi yaptığı ifade dilen kurum ise Yükseköğretim Sıralaması Sitesi HERanking.
Webtronics’in bu suçlamasının ardından heranking web sitesiyle Türkiye’nin ilişkisi zannı sorgulanmalı, çünkü alan adını incelediğimizde ne adres ne telefon bilgileri Türkiye’ye ait göründüğü yatıyor. Şu anlık konu YÖK’e taşınmış gözüküyor. Fakat Webtronics, bu durum çözülene kadar Türk üniversiteleri ile ilgili bilgi vermeyeceğini de vurguluyor.
Şu anlık site Türkiye’de yasaklanmış gözüküyor. Whois bilgilerine göre ise site BAE server’larında İngiltere telefon numaralı Türkiye’de yaşayan M. Kayyali üzerine gözüküyor.
Velhasıl webtronics’ten bir sonuç alamadım. Ama Times Higher Education (THE), QS World University Rankings, Academic Ranking of World Universities (ARWU) gibi sitelere de baktım. Buradaki gözlemlerimi bu yazının devamında aktarıyor olacağım.
Times Higher Education (THE)’a Göre Türkiye’deki En İyi Üniversiteler
Bu yükseköğretim sıralama sitesine göre ilk binde 11 Türk üniversitesi bulunuyor. Değerlendirme kriterleri çalışan akademisyen sayısı ve her öğretim görevlisi başına düşen öğrenci sayısından ziyade öğretim, araştırma, alıntı sayısı, geliri ve uluslararası görünümden oluşuyor. Bu sıralama sistemine göre adını çok da duymaya alışkın olmadığımız Çankaya Üniversitesi, Atılım Üniversitesi ve Karabük Üniversitesi de bulunuyor.
Genel sıralamaya göre en çok kadın öğretim görevlisi bulunduran özel üniversite Acıbadem ve devlet üniversitesi Hacettepe. Öğretim görevlisi başına düşen öğrencisi sayısı en az olan devlet üniversitesi Ankara Üniversitesi. En fazla yabancı öğrenci oranı özelde Bahçeşehir Üniversitesi, devlette ODTÜ. Benim alanımda ise en iyi devlet üniversitesi Hacettepe.
QS World University Rankings’a Göre Türkiye’deki En İyi Üniversiteler
QS’e göre ilk binde 9 Türk üniversitesi bulunuyor. Değerlendirme kriterleri arasında akademik ün, öğretim görevlisi sayısı, uluslararası fakülte ve öğrenci, alıntı oranı yer alıyor. İlk 9 üniversiteden 6’sı devlet üniversitesi ve 3’ü özel üniversite.
Alıntı oranına göre ilk 3’te Bilkent, Boğaziçi ve ODTÜ yer alıyor. Öğretim görevlisi oranına göre ODTÜ, Boğaziçi ve İTÜ yer alıyor. Bazı kriterlere göre bazı üniversitelerin skoru bulunmuyor, muhtemelen yeterince data bulunmuyor ya da değerlendirilmemiş. Benim bölümümde ise ilk 300’de İstanbul Üniversitesi ve Ankara Üniversitesi bulunuyor.
Academic Ranking of World Universities (ARWU)’e Göre Türkiye’deki En İyi Üniversiteler
ARWU‘a göre ilk binde 12 Türk üniversitesi bulunuyor. Değerlendirme kriterleri eğitim ve fakülte kalitesi, araştırma çıktıları, kişi başı performans ve mezun gibi noktalarda oluşuyor. Bu 12 üniversiteden sadece biri özel üniversite ve diğerlerinde farklı olarak Erciyes ve Fırat Üniversitesi daha yukarıda yer alıyor. Çoğu metrikte ise İstanbul Üniversitesi birinci sırada bulunuyor.
Tüm bu noktaları göz önünde bulundurursam alan olarak 51-100 sıralamada bulunan bir üniversiteden geçiş yapmak çok da mantıklı gözükmüyor. Genel olarak değerlendirmek gerekirse, her sıralama sistemi farklı dinamiklere odaklanıyor ve bu durumda genellemek zorlaşıyor. ARWU, NTU, CWTS (Leiden), SciMago ve URAP sıralamaları tümüyle akademik performansa dayalı sayısal verileri kullanmaktadır. US News&World Report, RUR ve CWUR sıralamaları ağırlıklı olarak akademik performansa dayalı sayısal verileri kullanmaktadır. QS ve THE dünya sıralamaları ise anket ağırlıklı olmakla birlikte akademik performansa dayalı göstergeleri de vardır.
Her üniversite kendini sıralama sisteminde öne çıkarmak için ekstra çaba sarf ediyor. Her sıralam sistemi bulunduğu bölgeden ve sistemden dolayı farklı sonuçlar veriyor. Bunu bir yönden politik bir dinamik veya “güç” olarak tanımlayabiliriz. Mesela, Avustralya buna iyi bir örnek ve ülke için bir ekonomi oluşturuyor. Bunu yukarıdaki olay için yorumlamak biraz erken gözüküyor. Webtronics – Heranking Türk üniversiteleri olayının bunla bir ilgisi olup olmadığını ileriki süreçte ortaya çıkan ayrıntılara göre öğreneceğiz.