Bilimle ve teknoloji ilgilenen herkes bilir ki sonuca ulaşmak için dikkatlice planlanmış ve odaklanılmış deneyler gerekir. Gerçekten de öyle mi? Tüm bilimsel buluşlar %30 ila %50 oranla tesadüfi gerçekleştiğini öğrenince benim gibi şaşırabilirsiniz.
Fakat bu tesadüfi keşiflerde kaçırılmaması gereken bir nokta var. Bir kaza sonucu meydana gelmiş olabilirler, ancak bilim adamları ve araştırmacıların beklenmedik sonuçlara dikkat etmeleri ve önem göstermeleri sonucunda bulunmuşlardır.
Bilimde duyulabilecek en heyecan verici cümle, yeni keşifleri simgeleyen, “Eureka!” değil, “Ne kadar da tuhaf…” Isaac Asimov
En Büyük 12 Tesadüfi Keşif
1. 1827 – Kibrit
İngiliz kimyager John Walker, laboratuvarında farklı kimyasallar denemeyi severdi. Birbirleriyle nasıl tepki verdiklerini görebilmek için maddeleri karıştırırdı. Son karışımı, antimon sülfür ve potasyum klorat karışımıydı.
Bu, karıştırma çubuğunun ucunu kaplayan özellikle yapışkan bir karışımdı. Kazıyıp çıkarmaya çalışırken alevler içinde kaldı ve kimyacıyı şok etti. Dünyanın ilk kibritini icat etmişti. Bu icat sonrasında “John Walker’ın Sürtünme Işıkları” olarak pazarlandı.
2. 1878 – Sakarin
Rus kimyager Constantine Faglberg, Baltimore’daki prestijli John Hopkins Üniversitesi’nde çalışıyordu. Kömür katranının kimyasal özelliklerini analiz etmekle görevlendirildi.
Bir gün ellerini yıkamayı unuttu ve öğle yemeğinde tadı “çok tatlı” olduğunu fark ettiğinde bir ekmek yiyordu. Bundan kurtulmak için ağzını peçeteyle sildi ama peçete ekmekten daha tatlıydı. Şurup gibi tadı olan bir bardak su içti. Sonrasında üzerinde çalıştığı kömür katranı ile tatlı tadı arasındaki bağlantıyı kurdu. Yanlışlıkla sakarini keşfetmişti. Sakarin şekerden 300 – 400 kat daha tatlıdır.
3. 1886 – Coca Cola
Amerikalı biyokimyacı John Pemberton, Amerikan İç Savaşı’nda neredeyse ölümcül bir yara almıştı. Sürekli acı içindeydi ve morfine bağımlı hale geldi. Bağımlılığından kurtulmak için alternatif bir ağrı kesici icat etmeye çalışıyordu.
Coca yaprakları ve cola fıstığından oluşan bir şurup bağlantısı buldu. Şans eseri bir kazada, laboratuvar asistanı şurubu karbonatlı suyla karıştırdı ve Coca-Cola’nın ilk versiyonu doğdu. Bu baş ağrılarını iyileştirmedi ve Pemberton, basit şurubunun alkolsüz içecek endüstrisi üzerindeki etkisini görmeden öldü.
4. 1895 – X-ray
1895’te Alman fizikçi Wilhelm Roentgen, oda karanlıkken yakınındaki bir ekranda garip bir fosforlanma fark ettiğinde katot ışın tüpleriyle deneyler yapıyordu. Bu ışıltının deneyini bozmasını istemedi, bu yüzden ışınları tüplerden engellemeye çalıştı ama hiçbir şey işe yaramadı.
Sonra, elini tüpün üzerinden geçirdiğinde, ekranda kemiklerin belirdiğini gördü. Roentgen, modern röntgeni keşfetmişti.
5. 1896 – Radyoaktiflik
Bazen, kazara bir keşif için ideal koşulları yaratmak için gereken tek şey, biraz kötü hava koşullarıdır. Fransız bilim adamı Henri Becquerel, Roentgen’in yakın zamanda keşfettiği x-ışınlarını duymuştu. Becquerel, çalışmaları ilerletmek istedi. Uranyum kristallerinin güneş ışığını emebileceğine ve bir görüntü oluşturabileceğine inanıyordu.
Deneyler yaptı ve sonuç, kristallerin fotografik plakalarda güneşin plakalara ulaşıp ulaşamayacağını gösteren ana hatları gösterdi. Bunu kristallerin görüntüleri üretmek için güneşi emdiğinin kanıtı olarak varsaydı. Sonra hava bulutlu bir hal aldı, tabakları ve kristalleri karanlık bir çekmeceye kapattı. Döndüğünde, tabaklardaki görüntü oldukça netti. Becquerel, uranyumun radyoaktivite yaydığını tesadüfen keşfetmişti.
6. 1903 – Kırılmaz cam
Fransız bilim adamı Edouard Benedictus bütün gün selüloz nitrat bileşiği ile deneyler yapıyordu. Belki de yorgundu. Bileşik karışımını içeren şişeyi yanlışlıkla düşürdü.
Cam kırıldığında minicik parçalara ayrılmaması onu şaşırttı. Bunun yerine, orijinal şeklini korudu. Benedictus, karışımın şişenin içini kapladığına ve bir şekilde cam kırılmasının durdurulmasına yardımcı olduğuna inanıyordu. Kırılmaz camı icat etmişti.
7. 1928 – Penisilin
Muhtemelen tüm tesadüfi keşiflerin en ünlüsü penisilindir. 1928’de İskoç biyolog Alexander Fleming tatildeyken bir hafta boyunca tezgahta bir petri kabını açık bıraktı. Döndüğünde yeşil-mavi bir küfün büyüdüğünü fark etti. Küf, tabaktaki bakterileri yemişti.
Fleming yemeği çöpe atmış olsaydı, modern tıbbın öncüsü olan güçlü antibiyotik penisiline sahip olmayabilirdik.
8. 1945 – Mikrodalga
1945’te Amerikalı mühendis Percy Spencer bir radar şirketinde çalışıyordu. Radarlar, bir antenden uzaya elektromanyetik enerji ışını yayarak çalışır. Bu, bir alanı tarar ve bir nesneye çarparsa geri uyarı gönderir.
Spencer, yüksek enerji dalgalarını ateşleyebilecek bir magnetron tüp üzerinde çalışıyordu. Tüpün yanından geçerken cebindeki bir çikolatanın gizemli bir şekilde eridiğini fark etti. Bu merakını artırdı.
Tüpün yanına mısır koydu ve patlamaya başladı. İlk mikrodalga 150 cm yüksekliğinde olmasına rağmen, bu mikrodalga teknolojisinin başlangıcıydı. Bildiğimiz kompakt versiyonun piyasaya çıkması birkaç yıl daha alacaktı.
9. 1951 – Süper Yapıştırıcı
Amerikalı kimyager Harry Wesley Coover Jr. için sıradan bir gün gibi başladı ama üzerinde çalıştığı yeni bir madde pahalı bir merceği yok ettiğinde, işini kaybettiğini düşündü.
Maddenin ısıya dayanıklı olması ve jet uçakları için silah nişangahlarının lenslerini koruması gerekiyordu. Bunun yerine, uyguladığında lensleri birbirine yapıştırdı ve birbirinden ayrılamadılar. Süper yapıştırıcının ilk versiyonunu pazarlamak 7 yıl sürdü.
10. 1956 – Kalp Pili
Amerikalı mühendis ve mucit Wilson Greatbatch, elektronikle uğraşmayı severdi. Eşi Eleanor’un yardımıyla insan kalp atışlarını kaydeden yeni bir makine icat etmekle ilgileniyordu. Bu, hızlı veya düzensiz kalp atışları olan insanları teşhis etmesine yardımcı olacaktı.
Ancak makineyi yaparken yanlışlıkla yanlış parçayı yerleştirdi. Kayıt yapmak yerine, makine kendi başına bir elektrik atışı yaptı. Greatbatch az önce meydana gelen şeyin önemini anladı. Kalp pilini bulmuş oldu.